Ψηλορείτης

Ο Ψηλορείτης βρίσκεται στην καρδιά του νησιού και περιλαμβάνει 5 κορυφές άνω των 2000μ με ψηλότερη αυτή του Τιμίου Σταυρού (2456μ). Στους πρόποδες της βόρειας και δυτικής πλευράς συναντά κανείς οικισμούς και καλλιέργειες. Τα νότια και ανατολικά οριοθετούν οι απότομες πλαγιές και οι γκρεμοί. 

Το Γεωπάρκο Ψηλορείτη εντάσσεται από το 2001 στο Δίκτυο των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, το 2015 αναγνωρίζεται ως Παγκόσμιο Γεωπάρκο της UNESCO καταλαμβάνοντας έκταση 1.272 χλμ².

Η ιδιαίτερη γεωμορφολογία της περιοχής δημιουργεί εναλλαγές στα τοπία με ποικίλα περιβάλλοντα όπως οροπέδια, φαράγγια, σπήλαια, δάση και ποτάμια. Πληθώρα ειδών όπως αρπακτικά πτηνά, αμφίβια και χειρόπτερα (νυχτερίδες) προστατεύονται από τα 8 Καταφύγια Άγριας Ζωής. Η πλούσια χλωρίδα προσφέρει στους λάτρεις της βοτανολογίας τη δυνατότητα παρατήρησης σπάνιων και ενδημικών ειδών όπως η χορστρισέα και η κόκκινη τουλίπα στο οροπέδιο Γιούς Κάμποι.

Η συνύπαρξη τοπίου – ανθρώπου στον Ψηλορείτη είναι μοναδική. Η πέτρα μεταμορφώνεται σε μητάτο, αλώνι και ξερολιθιά για να εξυπηρετήσει μια βιώσιμη σχέση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Μνημεία του κτηνοτροφικού πολιτισμού, αποτελούν τα μητάτα, χώροι ανάπαυσης και παραδοσιακής τυροκόμησης για τους κτηνοτρόφους της περιοχής. Στο σπάνιας ομορφιάς οροπέδιο της Νίδας μπορεί κανείς να εντοπίσει πολλά από αυτά διατηρημένα. 

Ο μύθος “κατοικεί” στον Ψηλορείτη, την Ίδη της αρχαιότητας και μεταφέρει στον επισκέπτη το μήνυμα της διαχρονικής παρουσίας του ανθρώπου στις ορεινές περιοχές του νησιού. Το σπήλαιο του Ιδαίου Άντρου, ο τόπος ανατροφής του Δία, θεωρήθηκε για αιώνες ιερός χώρος όπως φανερώνουν τα αμέτρητα αφιερώματα και ευρήματα. Η περιοχή του Γεωπάρκου περιλαμβάνει πολλούς σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία από την μινωική περίοδο μέχρι τους νεότερους χρόνους που αξίζει κανείς να επισκεφθεί όπως, η Ζώμινθος, η Τύλισος, η αρχαία Ελεύθερνα και η Μονή Αρκαδίου.

Με τη βοήθεια σηματοδοτημένων πεζοπορικών, ορειβατικών και γεωλογικών διαδρομών συμπεριλαμβανομένου και του Ευρωπαϊκού μομοπατιού Ε4 μπορεί κανείς να σχεδιάσει μια περιήγηση που να συνδυάζει το φυσικό περιβάλλον με τα μνημεία και τους χώρους πολιτισμού. Η περιοχή προσφέρεται επίσης για δράσεις όπως ορειβατικό σκι, ορεινό τρέξιμο, canyoning με εξοπλισμό και caving.

Σε οικισμούς του Ψηλορείτη συναντά κανείς εργαστήρια παραδοσιακών τεχνών όπως υφαντικής στα Ανώγεια, ξυλογλυπτικής στην Αξό και αγγειοπλαστικής στις Μαργαρίτες. Ευκαιρία για γνωριμία με τους κατοίκους αποτελούν τα πανηγύρια και οι τοπικές γιορτές, όπως η κουρά των προβάτων, στα οποία πρωταγωνιστεί η μουσική και ο χορός.