Το οροπέδιο βρίσκεται σε υψόμετρο 1360μ και είναι το ψηλότερο της Κρήτης. Το μεγάλων διαστάσεων βύθισμα δημιουργήθηκε από την καρστική διάβρωση και ενοποίηση κοίλων τμημάτων. Ένα μεγάλο ρήγμα, στα ανατολικά του Ψηλορείτη οριοθέτησε και βύθισε την περιοχή με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται περισσότερα νερά, επιταχύνοντας την διάλυση των πετρωμάτων της Τρίπολης και των Πλακωδών ασβεστολίθων. Το τοπίο που συναντά ο επισκέπτης στο οροπέδιο είναι αποτέλεσμα τόσο των γεωλογικών διεργασιών όσο και της ανθρώπινης δραστηριότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του σπηλαίου του Ιδαίου Άντρου που αποκαλύφθηκε λόγω του ρήγματος και χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο και χώρος λατρείας για αιώνες. Δραστηριότητα που ασκείται μέχρι σήμερα στο οροπέδιο της Νίδας είναι η κτηνοτροφία. Τα μητάτα, τα λιτά ξερολιθικά κτίσματα των βοσκών αποτελούν μάρτυρες του ποιμενικού πολιτισμού, απόλυτα εναρμονισμένου με το τοπίο.